Οι ιστορικοί μελέτησαν τα δεδομένα

Η Weleda ιδρύθηκε το 1921 και διαθέτει μια μακρά και επιτυχημένη ιστορία. Μέρος αυτής της ιστορίας, ωστόσο, επισκιάστηκε από τη δικτατορία του εθνικοσοσιαλιστικού (ναζιστικού) κόμματος στη Γερμανία και τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Όπως και πολλές άλλες εταιρείες, εξετάσαμε σε βάθος την κατάσταση της Weleda και τον τρόπο με τον οποίο ενήργησε η ηγεσία της εταιρείας κατά τη διάρκεια εκείνης της περιόδου.

Ως εταιρεία με ανθρωποσοφικό προσανατολισμό, η Weleda βρέθηκε επανειλημμένα στα πρόθυρα απαγόρευσης της παραγωγής κατά τη διάρκεια της ναζιστικής δικτατορίας, μετά την απαγόρευση της Ανθρωποσοφικής Εταιρείας στη Γερμανία την 1η Νοεμβρίου 1935. Η Weleda μπόρεσε να συνεχίσει την παραγωγή στη Γερμανία μόνο επειδή ήταν ελβετική εταιρεία και η Ελβετία κράτησε ουδέτερη στάση απέναντι στη ναζιστική Γερμανία.

Στο βιβλίο του « Η Weleda από το 1921 έως το 1945» (1), ο ιστορικός Uwe Wernerπεριγράφει την ίδρυση της εταιρείας και το κοινωνικό, οικολογικό και οικονομικό της όραμα. Ο Werner περιγράφει επίσης την περίοδο από το 1933 έως το 1945 ως περίοδο «επιβίωσης σε ένα απάνθρωπο περιβάλλον». Αν και η εταιρεία δεν προέβη σε ενεργητική αντίσταση, θα μπορούσε κανείς να μιλήσει για παθητική αντίσταση, εξηγεί ο ιστορικός. Σύμφωνα με την έρευνά του, η Weleda δεν συμμετείχε στις απάνθρωπες πολιτικές της ναζιστικής δικτατορίας.

Το 1943, η Weleda παρέδωσε εφάπαξ 20 κιλά της κρέμας προστασίας από τον παγετό στις γερμανικές ένοπλες δυνάμεις (1). Η παράδοση έγινε στην ιδιωτική διεύθυνση του Sigmund Rascher στο Μόναχο. Εκείνη την εποχή ήταν επιτελικός γιατρός της γερμανικής πολεμικής αεροπορίας και διεξήγαγε μυστικά πειράματα σε κρατούμενους στο στρατόπεδο συγκέντρωσης του Νταχάου για λογαριασμό των SS, της επίλεκτης φρουράς του ναζιστικού κόμματος. Η Weleda δεν είχε ιδέα για το πώς θα χρησιμοποιούνταν η κρέμα. Ο Rascher υπέβαλε κρατούμενους στο στρατόπεδο συγκέντρωσης του Νταχάου σε πειράματα υποθερμίας και χρησιμοποίησε την κρέμα προστασίας από τον παγετό στο πλαίσιο αυτού του πειράματος. Λόγω του βαθμού μυστικότητας που υπήρχε, η Weleda δεν γνώριζε για τη χρήση της κρέμας. Το γεγονός αυτό ανακαλύφθηκε μόλις στα τέλη της δεκαετίας του 1990, οπότε και το πληροφορήθηκε η Weleda. Η εταιρεία εξέφρασε τη βαθιά λύπη της για το γεγονός αυτό και εξέδωσε γραπτή απολογία προς τη μη κερδοσκοπική οργάνωση Εκστρατεία για τα Παιδιά του Ολοκαυτώματος (γερμανικά: Aktion Kinder des Holocaust - AKdH). Επιπλέον, η Weleda άνοιξε τα αρχεία της εταιρείας της για επιστημονική ανάλυση, την οποία ανέλαβε το Τμήμα Ιστορίας του Πανεπιστημίου της Βασιλείας. Οι ιστορικοί (2) διεξήγαγαν ενδελεχή έρευνα και κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η Weleda δεν γνώριζε σχετικά με τα πειράματα που έγιναν με την κρέμα προστασίας από τον παγετό.

Ο Franz Lippert (3), ήταν αρχι-κηπουρός που ίδρυσε και διαχειρίστηκε τον κήπο φαρμακευτικών φυτών της Weleda στο Schwäbisch Gmünd. Το φθινόπωρο του 1940 παραιτήθηκε από την εργασία του έπειτα από 16 χρόνια εργασίας για την εταιρεία στο συγκεκριμένο αντικείμενο. Από τον Σεπτέμβριο του 1941 ήταν υπεύθυνος για τις πειραματικές εργασίες βιοδυναμικής καλλιέργειας στο Γερμανικό Ινστιτούτο Ερευνών (DVA) στο Νταχάου. Ο «βοτανόκηπος» του DVA, όπως ονομαζόταν, θεωρούνταν μέρος του στρατοπέδου συγκέντρωσης, αλλά βρισκόταν εκτός των πραγματικών εγκαταστάσεων του στρατοπέδου. Εκεί προσπαθούσε να διευκολύνει την κατάσταση των κρατουμένων. Αυτό αποδεικνύεται από ένορκες καταθέσεις (4) πρώην κρατουμένων μετά το τέλος του πολέμου. Ο Lippert παρέμεινε στη θέση αυτή μέχρι τον Μάρτιο του 1945, κατά τη διάρκεια της οποίας ασχολήθηκε μόνο με τη βιοδυναμική καλλιέργεια φυτών. Σύμφωνα με την έρευνα του ιστορικού Uwe Werner, «ο Lippert πρέπει επίσης να θεωρείται μάρτυρας μιας πολυετούς αδιαφορίας για το καθεστώς, του οποίου η απάνθρωπη φύση υπέπεσε στην αντίληψή του πολύ αργά». (5) Μετά τον πόλεμο, η πολιτική δικαστική διαδικασία εναντίον του Lippert, που διεξήχθη στο πλαίσιο της διαδικασίας αποναζιστικοποίησης στη Γερμανία, διακόπηκε τον Σεπτέμβριο του 1948, με την αιτιολογία ότι «δεν υπήρχε καμία εμπλοκή» (6). Μετά τη λήξη της απασχόλησής του στη Weleda το φθινόπωρο του 1940, δεν υπήρξε καμία περαιτέρω επαφή μεταξύ του Lippert και της εταιρείας.

Το Ίδρυμα EVZ (γερμανικά: Stiftung Erinnerung Verantwortung, Zukunft) υποστηρίζει έργα με στόχο την ανάδειξη της ιστορίας, διεξάγει εκστρατείες για τα ανθρώπινα δικαιώματα και δεσμεύεται να βοηθήσει τα θύματα του ναζιστικού καθεστώτος. Ιδρύθηκε το 2000, με σκοπό την καταβολή αποζημιώσεων σε άτομα που υποβλήθηκαν σε καταναγκαστική εργασία κατά τη διάρκεια του ναζιστικού καθεστώτος. Το ιδρυτικό κεφάλαιο παραχωρήθηκε από το γερμανικό κράτος και τη γερμανική επιχειρηματική κοινότητα. Η Weleda συνεισέφερε επίσης στην EVZ, παρόλο που η εταιρεία δεν είχε προβεί σε πρόσληψη καταναγκαστικών εργατών ούτε σε υπαίτιες δραστηριότητες. Η Weleda προσχώρησε στο ίδρυμα προκειμένου να αναγνωρίσει την κοινή ευθύνη της γερμανικής επιχειρηματικής κοινότητας για τις αδικίες που διαπράχθηκαν κατά τη διάρκεια του ναζιστικού καθεστώτος. Ως αιτιολογία δόθηκε από τη διοίκηση της Weleda η εξής: «Η Weleda AG δεν έχει απασχολήσει ποτέ στην ιστορία της καταναγκαστικούς εργάτες. Ωστόσο, αναγνωρίζει την κοινή ευθύνη των Γερμανών για την αδικία που υπέστησαν οι καταναγκαστικοί εργάτες κατά τη διάρκεια του ναζιστικού καθεστώτος στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Ως εκ τούτου, μέχρι τα τέλη Δεκεμβρίου του 2000 είχε ενταχθεί στο ίδρυμα, το οποίο ξεκίνησε από τη γερμανική επιχειρηματική κοινότητα, με κατάλληλη συνεισφορά».

Ο φασισμός, ο αντισημιτισμός, ο εθνικισμός και ο ρατσισμός δεν έχουν θέση στην εταιρεία μας. Οι αξίες μας και η εταιρική μας κουλτούρα αντιτίθενται σε τέτοιους βαθιά απαράδεκτους και απάνθρωπους τρόπους σκέψης και δράσης. Η πολιτισμική ποικιλομορφία είναι σημαντική για εμάς –είναι πηγή έμπνευσης και δύναμης. Η Weleda έχει θυγατρικές εταιρείες σε 22 χώρες. Καλλιεργούμε σχέσεις σεβασμού με όλους τους ανθρώπους. Οι βασικές μας αρχές, οι οποίες μας καθοδηγούν από την ίδρυσή μας, είναι οι εξής:

• Σκεφτόμαστε, αισθανόμαστε και ενεργούμε ολιστικά.
• Αναλαμβάνουμε την ευθύνη για τις πράξεις μας.
• Δημιουργούμε εμπιστοσύνη μέσω του ανοιχτού πνεύματος και της ειλικρίνειας.
• Λειτουργούμε με υγιή και αποτελεσματικό τρόπο, διότι η οικονομική επιτυχία καθιστά δυνατά πολλά πράγματα.
• Εμπνέουμε τους ανθρώπους για τη δύναμη της φύσης.

Sources:

(1) See Uwe Werner, Anthroposophen in der Zeit des Nationalsozialismus [Anthroposophists in the Time of National Socialism], p. 361.

(2) Prof. Dr. Heike Haumann, History Department, University of Basel, letter of 1 June 1998.

(3) See Uwe Werner, Anthroposophen in der Zeit des Nationalsozialismus [Anthroposophists in the Time of National Socialism], p. 330ff.

(4) See Uwe Werner, Anthroposophen in der Zeit des Nationalsozialismus [Anthroposophists in the Time of National Socialism], p. 332.

(5) See Uwe Werner, Anthroposophen in der Zeit des Nationalsozialismus [Anthroposophists in the Time of National Socialism], p. 285.

(6) See Uwe Werner, Anthroposophen in der Zeit des Nationalsozialismus [Anthroposophists in the Time of National Socialism], p. 334, note 122

Werner, Uwe: Anthroposophen im Nationalsozialismus (1933–1945) [Anthroposophists in National Socialism (1933–1945)], Oldenbourg Verlag, Munich, 1999.

Werner, Uwe: Das Unternehmen Weleda 1921–1945 [The Company Weleda 1921–1945], 1st edition, Berliner Wissenschafts-Verlag, Berlin, 2014.

Selg, Peter: Rudolf Steiner, die Anthroposophie und der Rassismus-Vorwurf [Rudolf Steiner, Anthroposophy and the Accusation of Racism], 1st edition, Verlag des Ita Wegman Instituts, Stuttgart, 2020.

Heisterkamp, Jens: Schatten der Vergangenheit [Shadow of the Past], Aktion Kinder des Holocaust [Children of the Holocaust Campaign]

Sonntags Zeitung, Arlesheim/Switzerland: Crème für KZ Weleda bedauert [Weleda Regrets Cream for Concentration Camp], in: Aktion Kinder des Holocaust, http://www.akdh.ch/ps/ps_05.html.

Anthroposophie gegen Rassismus [Anthroposophy Against Racism]

Stiftung EVZ – Erinnerung Verantwortung, Zukunft [Remembrance, Responsibility, Future Foundation]